Yasemin Dalkılıçtan Serbest Dalış Üzerine Röportaj

[ygt_srn]

UZMANI ANLATIYOR - Serbest Dalış
Serbest Dalış Dünya Şampiyonu dalıcımız Yasemin Dalkılıç ile röportaj;
- Serbest Dalış (Free Diving) nedir, nasıl ortaya çıkmıştır?
- Serbest dalış, insanın nefesini tutarak sualtında performans göstermesidir. Yarışma seviyesinde yapılan serbest dalışta amaç nefes tutarak, kurallarla belirlenmiş 5 farklı kategoride en derin noktaya ulaşmak şeklinde gerçekleştiriliyor. Bu kategoriler palet gücüyle dalma, paletsiz dalma, ağırlık yardımı ile dalma gibi dalış ve çıkış formalarına göre ayrılıyor. Serbest dalışın başlangıcı çok eskilere dayanıyor, bunun da nedeni özellikle avlanma gibi doğal ihtiyaçlar. Serbest dalış rekorlarının resmi başlangıcı ise 1949 yılı. İtalyan bir dalıcının 30 metreye dalarak gerçekleştirdiği rekor günümüzde 150 metreye kadar çıkabildi. Bu konuda resmi olmayan ilk kayıt ise Yunan dalgıç Yorgos Haggi Statti'ye ait. 77 metreye çanını düşüren bir İtalyan savaş gemisi bu çanı kurtarmak için dalgıç arıyor. Çeşitli dalgıçların bu dalışta başarısız olmalarının ardından Yunan sünger avcısı bir taşa tutunarak 77 metreye iniyor ve bir ip bağlayıp ipten kendini çekerek yukarı çıkıyor. Yorgos'nun üç dalışta tamamladığı bu görev serbest dalış tarihinin ilk belgelenmis dalışı.

- Türkiye'de ne zaman başladı, konuyla ilgili dernek ve kuruluşlar hangileridir?

Türkiye'deki serbest dalış konusundaki alt yapı halen oldukça eksik. Bu konuda önemli çalışma yapmış olan ilk kuruluş ODTÜ-SAT'a (Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sualtı Topluluğu) bağlı Serbest Dalış Grubu tarafından yapıldı. Bu grubun yaptığı araştırmalar sonucu benim de katıldığım çeşitli uluslararası yarışmalarda milli takımı temsil etmeleri bu sporun önemli ölçüde ilerlemesini sağladı. Bu çalışmaların ardından, internet üzerinde 3 ayrı serbest dalış dünya rekortmeninin antrenörü olan Rudi Castineyra ile tanıştım. Beraber yaptığımız çalışmalar sonucu ulaştığımız dünya rekorlarının Türkiye'deki serbest dalışın ilk ciddi adımları olduğunu düşünüyorum. Bununla ilgili dernek ve kuruluşlar da oluşturulamadı. Fakat benim çok zor ulaştığım bu bilgileri aktarabilmek için antrenörüm ve ben serbest dalış kursları vermeye başladık. Bu çalışmaları Uluslararası bir kuruluş olan F.R.E.E. (Serbest Dalış Kuralları ve Eğitimi Birliği) tarafından belirlenen prosedürler ile sürdürüyoruz. Dergilerde yazı yazarak bu konuyu merak edenleri bilgilendirmeye çalışıyoruz. Bir de güvenlik konusunda Türkiye'de birçok tüplü dalıcının bilgilendirilererek serbest dalıcıları eğitmeleri ve doğru bir şekilde destekleyebilmeleri için "Güvenlik Dalıcısı" kursları düzenliyoruz. Umarım yaptığımız bu çalışmalar sonucu serbest dalış çok yakında daha ileri bir noktaya gelecek, Türkiye'den daha fazla rekortmen çıkabilecek. Fakat bunun dışında denizlerle çevrili ülkemizde zıpkınla balık avcılığının çok uzun bir geçmisi var tabii ki...

- Bu spora başlamak için gerekli koşullar var mı?
- Bu sporu doğru bir şekilde yapabilmek için bir spor geçmişine sahip olmak çok yardımcı oluyor. Bunu dışında sigara içmemek de çok önemli tabii ki. Bizim verdiğimiz serbest dalış kursları için minimum katılım yaşı 16, ben de bu yaştan sonra bu sporun yapılması gerektiğine inanıyorum. Ve bunlara ekleyebileceğim en önemli koşul bunu gerçekten sevmek. Bunu bir ego veya yarışma duygusu ile değil, sualtı dünyasını sevdiğiniz için yapıyor olmalısınız. Yoksa çok ciddi kazalara sebep olunabiliniyor.

- Sağlık koşulları ve özel hayatın ne derece etkisi var?
- Sağlık koşulları konusunda her durum için bir ayrıntı verebilmek çok zor. Fakat insanın doğasına aykırı bir spor olması nedeniyle bunu yapmadan önce sualtı hekimliğinde bir kontrolden geçmek çok dogru. Özel hayat konusunda ise, bunu ciddi bir seviyede yapmakla ilgilenen biri için buna dikkat etmesi çok önemli. Sporcunun sakin yapıda olması, zamanının çoğunu kalabalık ve özellikle sigara dumanından uzak bir ortamda geçirmesi çok önemli. Fakat keyfi olarak bu sporla ilgilenmek isteyen biri için bu kısıtlamaların gerekli olduğunu düşünmüyorum.

- Tehlikeler neler ve ne tür önlemler alınıyor?
- Serbest dalışta var olan en önemli tehlike "sığ su bayılması" olarak adlandırılıyor. Bu, dalış sırasında kapasitenin çok ilerisine geçilmesi durumunda, daha çok dalıcının yüzeye yaklaştığı derinliklerde ve en çok da yüzeye geldiği anda beyne bir an için oksijen gitmemesi sebebiyle gerçekleşen bir bayılma. Sualtında gerçekleşen vücuttaki değişimler ve adaptasyon sayesinde dalış sırasında dalıcı kendini çok rahat hissedebiliyor, bu his ile aşırı derinliklere yapılan dalışlar bu sonucu doğuruyor. Bunu önlemek için dalıcının kendini ve performansını çok iyi bilmesi ve dalmadan önce dalacağı derinliğe karar vermesi gerekli. Fakat bundan da önemlisi, dalışın altın kuralı, bir dalış partneri ile dalmak. İki kişinin de acil durumları bilmesi bu konuda ne yapacaklarını öğrenmesinin ardından tüm dalışlar sırasında birbirlerini takip etmeleri gerekiyor.

Bir dünya rekoru veya 30-40 metrenin altında yapılan dalışlarda ise mutlaka eğitimli tüplü güvenlik dalıcıları olması gerekiyor. Yaptığım rekor dalışlarında daima her 10 metrede bir güvenlik dalgıcı bekliyor ve bu dalgıç çok detaylı bir eğitimden geçerek ne yapması neye hazırlıklı olması gerektiğini ögreniyor.

- Serbest dalışta bulunan farklı kategoriler nelerdir?
- Serbest dalışın 5 kategorisi iki temel gruba ayrılıyor. Bunlar sabit ağırlık ve değişken ağırlık. Sabit ağırlık kategorilerinde dalıcının dalışını yaptığı ağırlıkla çıkışını gerçekleştirmesi beklenirken, değişken ağırlık kategorilerinde dalıcı inerken kullandığı ağırlığı dipte bırakıp yüzeye ağırlıksız dönüyor. Kategoriler şu sekilde:
Desteksiz Sabit Ağırlık: Palet veya ipten destek almadan, kurbağalama stilde yapılan dalış
İp Destekli Sabit Ağırlık: Dalıcı dalış ve çıkışını kendini ipten çekerek gerçekleştiriyor.
Malzeme Destekli Sabit Ağırlık: Dalıcı dalış ve çıkışını palet gücüyle gerçekleştiriyor.
Limitli Değişken Ağırlık: Dalıcı dalışını bir ağırlığa tutunarak ve çıkışını tamamen kendi gücüyle gerçekleştiriyor.
Limitsiz Değişken Ağırlık: Dalıcı dalışını bir ağırlığa tutunarak, çıkışını bir balona tutunarak gerçekleştiriyor.

Yukarıdan aşağıya doğru kategoriler sırasıyla en sığ rekorlardan en derine dogru dizili. Bunun nedeni bir desteksiz sabit ağırlık kategorisi çok yüksek fiziksel efor gerektirirken, Limitsiz Değişken ağırlık kategorisinin bu tip bir efor gerektirmemesi. Tabii bunun da zor kısmı bu yüksek derinliklere, basınca dayanabilmek. Örnek olarak en üstteki kategorideki sahip olduğum dünya rekoru 40 metre iken, alttaki kategoride yaptığım rekor 120 metre...

- Konuyla ilgili organizasyon düzenleyen dünyada farklı kuruluşlar var, bunlar arasında ne gibi farklar bulunmakta?
- Dünyada serbest dalış kuralları ve prosedürlerini oluşturan iki kuruluş var. Bunlar AIDA ve FREE. Bu kuruluşlar temelde aynı konuyla ilgileniyor olsalar da bakış açıları biraz farklı. Örneğin AIDA yarışmalarını malzeme destekli sabit ağırlık ve hareketsiz nefes tutma dallarında düzenliyor. Buna karşın FREE hareketsiz nefes tutmanın sportif bir yarışma disiplini olmasının uygun ve güvenli olmadığı inancı ile yarışmalarını sabit ağırlığın üç kategorisinde gerçeklestiriyor. FREE, AIDA'ya göre daha yeni bir kuruluş. Kuruluş nedeni de AIDA'nin kurallarının özellikle güvenlik açısından eksik olduğunu düşünmesi. Örneğin AIDA tarafında tescil edilen rekorlarda 2 güvenlik dalıcısı yeterli olurken, FREE dalıcının her on metrede bir güvenlik dalıcısı bulundurmasını gerektiriyor. Ayrıca bu güvenlik dalıcıları için hazırlanmış özel bir kurs da yalnızca FREE'nin yaptığı bir uygulama. Serbest dalıcılar bu iki kuruluştan birini veya ikisini rekor denemelerinde bulundurabiliyorlar, her iki kuruluşun da tescil ettiği rekorlara tüm dalıcılar saygı gösteriyor.

Bir de Türkiye'de son zamanlarda gündemde olan CMAS kuruluşu var. CMAS Dünya Sualtı Sporları Federasyonu. Fakat serbest dalış uygulamaları arasında yer almıyor. 5 kategorinin sadece bir tanesinde 1980'lerde hazırlanan bir kural setine sahipler fakat son 8 yıldır hiçbir sporcu CMAS'in tesciline başvurmadı. Bundan önce de CMAS toplam 5 rekor tescil etti. Yani dünyada serbest dalış sporunu bu diğer kuruluşlar üstlenmekte.

- Serbest Dalış için planladığınız yeni projeleriniz nelerdir?
-Türkiye'de bu sporun tanınması, güvenli bir şekilde uygulanması için yaptığımız çalışmalar dışında yeni rekor planlarım devam ediyor. Bu yıl sanırım Türkiye'de ve Yunanistan'da iki rekor gerçekleştireceğim. Bunun dışında üzerinde çalıştığım bir proje Japonya'da bir dünya rekoru denemesi. Bir de çeşitli bu konuda belgesellerle ilgili çalışmalarımız var. Şu ana kadar National Geographic, Discovery Channel gibi bazı kanallara belgeseller hazırlandı, bunların yenilerini hazırlamaya devam ediyoruz.

- Teşekkür ederiz, çalışmalarınızda başarılar!
- Ben teşekkür ederim...

(Alıntıdır)